กรรมฐาน ๒ อย่าง

กรรมฐาน ๒ อย่าง คือ สมถกรรมฐาน และ วิปัสสนากรรมฐาน

กรรมฐาน แปลว่า ที่ตั้งของการงาน หรืออารมณ์อันเป็นที่ตั้งแห่งการงาน หมายถึง วิธีการหรืออุบายสำหรับฝึกฝนอบรมจิตให้เหมาะสมแก่การใช้งานคร่าว ๆ จุดมุ่งหมายของการฝึกอบรมจิตใจนั้นมี ๒ ประการคือ

๑. เพื่อให้เกิดสมาธิ (สมถะ) มีจิตตั้งมั่นและสามารถกำจัดนิวรณ์ได้

๒. เพื่อให้เกิดปัญญา (วิปัสสนา) ให้รู้แจ้งเห็นจริงในสภาวะธรรม

สมถกรรมฐาน คือ กรรมฐานเป็นอุบายสงบใจ ได้แก่ การฝึกใจด้วยการตั้งสติกำหนดใจให้หยุดนิ่งอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง จนจิตแนบแน่นจนกลายเป็นสมาธิขึ้นสูงที่เรียกว่า ฌาน ซึ่งพระพุทธองค์ทรงแสดงไว้ทั้งหมด ๔๐ วิธีด้วยกัน เรียกว่า อารมณ์สมถกรรมฐาน

วิปัสสนา คือ กรรมฐานเป็นอุบายเรืองปัญญา ได้แก่ การฝึกอบรมจิตให้เกิดปัญญาเห็นแจ้งในสภาวธรรมทั้งหลายตามความเป็นจริง เพื่อให้จิตคลายจากความยึดมั่นถือมั่น หลุดพ้นจากอำนาจกิเลส